Ktoś na Twitterze niedawno stwierdził, że prawda jest martwa. Moim zdaniem prawda nie umarła, tylko stała się bezużyteczna. W czasach, kiedy oglądalność jest synonimem jakości, liczą się głównie emocje oraz dramatyzm i ekstrawagancja przekazu. A prawda bywa najczęściej prozaiczna i nudna. Tym tropem podążył John Hodgman, który opublikował niezwykłą trylogię:

• w 2005 roku pojawiła się jej pierwsza część zatytułowana „The Areas of My Expertise” („Dziedziny mojej wiedzy”), zawierająca całą wiedzę ludzkości w jednym tomie;
• w 2008 roku – druga część zatytułowana „More Information Than You Require” („Więcej informacji niż potrzebujesz”), zawierająca jeszcze więcej całej wiedzy ludzkości w jednym tomie;
• w 2011 roku – trzecia część zatytułowana „That is All” („To wszystko”), zawierająca wszelkie niezbędne informacje przygotowujące czytelnika do końca świata, który zgodnie z kalendarzem Majów nastąpił 21 grudnia 2012 roku.

Autor samodzielnie wymyślił i opracował wszystkie opisane w trylogii „fakty”, kładąc w ten sposób podwaliny pod przemysł „fake news” i wytyczając drogę współczesnym mediom. Twórczości Johna Hodgmana nie należy jednak mylić z prozaicznym powieściopisarstwem, które nie pretenduje przecież do roli kreatora rzeczywistości. Jest ono jedynie zabawą trefnisiów starających się zapewnić rozrywkę gawiedzi podróżującej tu i tam środkami komunikacji miejskiej oraz pociągami. Na przykład żadna powieść nie zawiera tak ważnej informacji, jak wykaz dziewięciu prezydentów Stanów Zjednoczonych, którzy mieli haki zamiast dłoni.

Oto jak John Hodgman własnymi słowami przedstawia przewagę świata zmyślonego nad rzeczywistym:

Główną zaletą tej książki w stosunku do bibliotek i wcześniej publikowanych almanachów jest to, że wszystkie zawarte w niej historyczne osobliwości i zdumiewające informacje są kłamstwami wymyślonymi przeze mnie osobiście. Dzięki tej niezwykłej innowacji każde hasło zawiera znacznie więcej prawd, niż gdyby było oparte tylko na faktach.

Jeśli to ostatnie stwierdzenie wydaje ci się mylące, weźmy dla przykładu następujące – banalne, acz prawdziwe – zdanie:

Fryderyk Szopen był polskim kompozytorem romantycznym, który pisał głównie utwory na fortepian.

Myślę, że jest to na swój sposób interesujące, tak jak i większość faktów. Ale historia uczy nas niestrudzenie, że fakty nie są tym, w co wierzą ludzie. Nie są tym, co budzi w kobietach i mężczyznach miłość, nienawiść, radość i niepohamowaną agresję.

A teraz PORÓWNAJ takie zdanie:

Fryderyk Szopen był polskim kompozytorem romantycznym, który miał obsesję na punkcie biedronek i często pozwalał tuzinom tych owadów hasać po swojej szyi, ramionach i długich smukłych palcach, kiedy grał na fortepianie.

Nie ma wątpliwości, że kłamstwo jest znacznie bardziej przekonujące. Wstrząsa umysłem i igra z wyobraźnią czytelnika za pomocą rąk pokrytych biedronkami. Zaczynają brzmieć nowe rezonanse i nowe melodie przemyśleń nie tylko dotyczących samego Szopena, ale także sztuki kompozycji, historii biedronek jako zwiastunów szczęścia oraz chrząszczofobii. Ponadto otrzymujemy ostateczne wyjaśnienie, jak Szopen rozwiązał trapiący go okrutnie problem mszyc.

(John Hodgman, „The Areas of My Expertise”, 17)

Drogi Johnie Hodgmanie!

Drogi Fryderyku Szopenie!

Drodzy Czytelnicy!

Niech się święci prima aprilis – dzień żartów i zmyśleń! Pamiętajmy o nim, dopóki jeszcze bezpowrotnie nie utonął w powodzi codziennych kłamstw i ignorancji.

• a-propos