Nie masz czasu czytać tego wpisu? To go posłuchaj! Tutaj albo w postaci podcastu Biznesu Bez Stresu dostępnego we wszystkich rozgłośniach od „Apple” po „Spotify” i „YouTube”!

W ramach kontynuacji tematyki poruszonej w poprzednim artykule „Jak zdobyć władzę?” zastanówmy się dziś nad następującą kwestią: czy to władza deprawuje porządnych ludzi, czy jest na odwrót – ludzie o specyficznych cechach charakteru, bardziej podatni na zdeprawowanie, łatwiej zdobywają władzę? Jednym słowem, co jest pierwsze: jajko czy kura?

„Władza deprawuje, absolutna władza deprawuje absolutnie” – napisał w liście do anglikańskiego biskupa Lord Acton, angielski historyk, polityk i pisarz. Niewątpliwie miał rację. Wszyscy dostrzegamy, że władcy po zdobyciu władzy stopniowo przemieniają się ze zwykłych ludzi w nadludzi. Sami zresztą, gdy taka przemiana się dokona, często mówią, że ich rolą jest troszczenie się o zwykłych ludzi, rozmawianie ze zwykłymi ludźmi i bycie przez nich wielbionymi. Bo sami uważają się za nadludzi.

Pogląd, że władza może przemienić w diabła nawet anioła, jest dość powszechny. Do jego ugruntowania przyczynił się eksperyment więzienny, przeprowadzony przez profesora Philipa Zimbardo latem 1971 roku w piwnicy Wydziału Psychologii Uniwersytetu Stanforda. Eksperyment ten polegał na podzieleniu grupy ochotników na „strażników” i „więźniów”, zamknięciu ich na dwa tygodnie w odosobnieniu i podglądaniu, jak będą się do siebie odnosili. Po sześciu dniach doszło do tak poważnych nadużyć ze strony „strażników”, że całą tę kontrowersyjną „zabawę” przerwano.

Żylibyśmy nadal w przekonaniu, że diabeł tkwi we władzy, a nie w ludziach, gdyby nie ciekawość badawcza naukowców z Uniwersytetu Western Kentucky, którzy w 2007 roku postanowili sprawdzić, jaki wpływ na wynik eksperymentu profesora Zimbardo miał sposób rekrutacji ochotników. Oryginalne ogłoszenie brzmiało tak:

Poszukujemy studentów (tylko mężczyzn) do eksperymentu psychologicznego dotyczącego życia w więzieniu. Płacimy 15 dolarów dziennie przez dwa tygodnie, począwszy od 14 sierpnia.

Naukowcy z Uniwersytetu Western Kentucky zwaloryzowali wynagrodzenie i przeprowadzili podobną rekrutację w wielu szkołach, przy czym w jednych miejscach powiesili ogłoszenia w pierwotnym brzmieniu, a w innych usunęli z nich fragment mówiący o tym, że badanie ma dotyczyć życia w więzieniu. Następnie wszystkich ochotników poddano szczegółowym testom osobowościowym.

Okazało się, że ci, którzy chcieli wziąć udział w eksperymencie więziennym, znacząco różnili się od tych, którzy zgłosili się do eksperymentu psychologicznego o nieokreślonym bliżej zakresie badania. Wyniki testów były jednoznaczne: wzmianka o więzieniu przyciągnęła osobników ponadprzeciętnie agresywnych, autorytarnych, makiawelicznych, narcystycznych i dominujących.

Szydło wyszło z worka: to nie anioły zdeprawowały się w piwnicy profesora Zimbardo, tylko ogłoszenie rekrutacyjne przyciągnęło do eksperymentu diabły. Prawdą jest zatem, że władza deprawuje, ale przede wszystkim przyciąga tych, którzy mają skłonności do poddania się deprawacji.

Z innych badań wynika, że najskuteczniejsi w zdobywaniu władzy są osobnicy:

• psychopatyczni, czyli ignorujący prawa i potrzeby innych ludzi, pozbawieni empatii i bezwzględni w działaniu;
• narcystyczni, czyli odczuwający wyolbrzymioną doniosłość własnej osoby i łaknący podziwu dla tej swojej urojonej wyjątkowości;
• makiaweliczni, czyli instrumentalnie traktujący innych i nimi manipulujący.

Moje doświadczenia wskazują, że dodatkową siłą pomagającą w zdobywaniu władzy jest… kompleks niższości, który wywołuje silną potrzebę udowodnienia swojemu otoczeniu, że nie jest się gorszym. Tym otoczeniem mogą być rodzice, rodzeństwo, żona, mąż, teściowie, koledzy w pracy, a nawet kelner w restauracji.

Jaki z tego wszystkiego wynika wniosek?

Władza deprawuje, ale przede wszystkim tych, którzy chcą być zdeprawowani.

• podcast