Tydzień temu ujawniłem, że przeczytałem „Napój ananasowy dla pięknej damy” Wiktora Pielewina. Dziś proponuję cztery szokujące cytaty z tej książki przedstawiające genezę i istotę aktualnego „układu” rządzącego Rosją. Spektrum interpretacji tego, co wypisuje Pielewin, rozciąga się od całkowitej negacji jego słów, aż po stwierdzenie: „A czy na pewno dotyczy to tylko Rosji?”.

– Rosja Sowiecka zawsze była naszym wrogiem – zakończył Bush ze łzami w głosie. – Robiliśmy wszystko, żeby ją zniszczyć, ale udało się to nam nie dzięki potędze naszej broni. Masy prostych Rosjan uwierzyły wreszcie, że jesteśmy dobrymi ludźmi i chcemy ich dobra. Kiedy kremlowscy starcy nazywali Amerykanów wrogami, nikt im już nie wierzył. Oglądałeś przecież, Panie, film „Łowca snów” według Stephena Kinga? Pamiętasz, byli tam tacy kosmici, składający się tylko z pionowej zębatej paszczy. Te paszcze w razie potrzeby zamieniały się w sympatyczne zielone ludziki i machały rączkami jak dzieci… I my też pomachaliśmy zieloną rączką, zaśpiewaliśmy o wichrze przemian i to wystarczyło. Ci ludzie, można powiedzieć, dobrowolnie oddali się nam w niewolę i zaczęli czekać, kiedy wprowadzimy ich w szczęśliwe jutro. Naród Rosji pragnął wolności. Wszystkim się wydawało, że ten kraj stoi na progu nowej ery, którą wywalczył sobie całą swoją straszną historią. I stanęliśmy wobec pytania, co robić dalej. Dawniej po pokonaniu wrogiego państwa – Japonii czy Niemiec – szliśmy na wszystko, aby tylko zbudować tam demokrację. Ale budowanie jej na tych olbrzymich przestrzeniach byłoby zbyt trudne i kosztowne. Poza tym mógł się pojawić nowy poważny konkurent – Japonia i Niemcy wiele nas nauczyły. Dlatego w celach geopolitycznych postanowiliśmy… e-e… pójść inną drogą. Pozwoliliśmy się wzbogacić niewielkiej grupie niegodziwców, których interesowało tylko to, żeby się nakraść, i daliśmy im mandat na rządzenie, żeby doprowadzili te terytoria do ruiny i utrzymywali je pod kontrolą. Tak kiedyś robili Tatarzy i Zbigniew uważa, że jest to najefektywniejszy sposób rządzenia w rosyjskim rogu szachownicy. Początkowo wszystko działało, ale teraz coraz trudniej kierować chaosem. Sukinsyny, które tam rządzą, już w ogóle nie są naszymi sukinsynami…

[Wiktor Pielewin, „Napój ananasowy dla pięknej damy”, s. 91-92]

Przyjęła się opinia, że władza opiera się na bagnetach. Ale oparciem rosyjskiej biurokracji dzisiaj jest nie tyle specnaz, ile polityczny postmodernizm. Co to jest i czym się różni od postmodernizmu w sztuce?

Wyobraź sobie, czytelniku, że jesteś zahukanym i udręczonym zwykłym rosyjskim obywatelem. Zadajesz sobie pytanie, kto wprawia w ruch koła zębate, na które dzień za dniem nawija się twoje kiszki, i zaczynasz szukać prawdy – docierasz aż do samej góry, do gabinetu, w którym siedzi główny krwiopijca. I oto wchodzisz do tego gabinetu, ale zamiast krwiopijcy widzisz nierealnie doskonałego faceta, który bierze gitarę i zaczyna ci śpiewać piosenkę o tym, że przegniło i obrzydło – taką, że dech ci zapiera: sam nawet byś nie potrafił tak tego ująć. A on śpiewa ci jeszcze jedną, tak śmiałą, że aż boisz się przebywać z nim w jednym pokoju. I kiedy wychodzisz z gabinetu, zupełnie nie masz dokąd iść, a przede wszystkim nie masz po co. Nie będziesz wszak walić pałką słusznego gniewu w tę mądrą braterską głowę, która sto razy lepiej niż ty wie, jak dalece wszystko przegniło i obrzydło. A i gorycz w tym sercu jest o wiele większa niż w twoim.

[Wiktor Pielewin, „Napój ananasowy dla pięknej damy”, s. 139-140]

Biurokrata zagospodarował „komunizm”, zagospodarował „wolność” i zagospodaruje nie tylko „islam”, ale i każdy kult, choćby marsjański, ponieważ uzurpować sobie władzę w złodziejskich celach można w każdym przebraniu i przy wtórze każdej pieśni. Ale, powiedzą mi na to, istnieje przecież także prawdziwy proces rewolucyjny. Otóż to właśnie jest najstraszniejsze, że tak.

Historia uczy: jakkolwiek ohydna była przedrewolucyjna rosyjska biurokracja, o wiele gorsza jest biurokracja porewolucyjna. Tylko po prostu do czasu ukrywa się za artystyczną awangardą rewolucji, w którą z przyjemnością wszyscy się bawimy. Potem, kiedy performans i masowe imprezy zleją się w jedno z rzekami krwi, wszystko stanie się jasne, ale będzie już za późno.

[Wiktor Pielewin, „Napój ananasowy dla pięknej damy”, s. 141]

– W Rosji nie ma żadnego liberalizmu i być nie może. Bo gdyby był, trzeba by wszystkich wsadzić do paki. W Rosji istnieje liberalny dyskurs. Mówiąc uczenie, jest to następstwo efektów dźwiękowych i wizualnych towarzyszących przekazywaniu wartości stworzonej przez Gułag w ręce sami wiecie czyje. Zestaw szczególnych mantr, które specjalnie wyszkoleni ludzie czytają w radiu i telewizji, aby stworzyć zasłonę mentalną.

[Wiktor Pielewin, „Napój ananasowy dla pięknej damy”, s. 272]

• x-lektury